Burgers stemmen als het gaat om kandidaten voor het parlement, de wetgevende macht, steeds meer voor een persoon in plaats van een partij wier beleidsvoornemens hen aanstaan. De lijsttrekkers proberen zich als betrouwbare en krachtige personen te profileren, terwijl zij daarmee de aandacht afleiden van de opvattingen die hun partij erop nahoudt met betrekking tot de diverse politieke thema’s.

Een trend die in de hand wordt gewerkt door de manier waarop de massamedia hiermee omgaan. Na afloop van een verkiezingsdebat op TV wordt de kijkers en luisteraars gevraagd om een winnaar te noemen. De inhoud van het debat lijkt wel bijzaak te zijn.

Bernard Manin heeft hiervoor de term ‘toeschouwersdemocratie’ gemunt. [The Principles of Representative Government, 1997, pp. 218-35]  Jos de Beus heeft die situatie, die eigenlijk niet een democratie genoemd kan worden, treffend verwoord:

“De politici zitten tegenwoordig op een toneel en proberen voor een kritisch publiek een zo fraai mogelijke voorstelling te geven. Ik, de kiezer, ben de toeschouwer [….], een kritische cliënt die reageert op hun aanbod.” [Marcel ten Hooven, ‘De behoudzucht van de toeschouwersdemocratie’, Trouw, 25.10.2000]

Je zou bijna kunnen zegvgen, dat de burger gedegradeerd is tot een veeleisende consument die kwaliteit van de politicus geleverd wil krijgen, anders stapt hij over naar de concurrent.